Nhượng quyền khai thác sân bay: Bước đi phù hợp

Cùng với việc khẩn trương hoàn thiện phương án cổ phần hóa (CPH) Tổng Công ty Cảng hàng không (CHK) Việt Nam (ACV), ngay trong năm nay, Bộ GTVT sẽ nghiên cứu thí điểm bán và nhượng quyền khai thác một số sân bay cho tư nhân.Một số chuyên gia cho rằng, trên thế giới mô hình này đã được triển khai từ lâu. Chủ trương bán và nhượng quyền khai thác sẽ góp phần giảm gánh nặng ngân sách, nâng chất lượng dịch vụ nhưng cần phải được nghiên cứu kỹ, phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam.

Những sân bay nào sẽ được bán?“Mục tiêu của xã hội hóa đầu tư vào hàng không là xây dựng được hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại. Chúng ta không thể khuyến khích doanh nghiệp đầu tư máy bay hiện đại như A380, Boeing 787-9 mà lại không có các CHK đủ khả năng tiếp nhận. Chúng ta không thể xây dựng được những hãng hàng không tiêu chuẩn 4 sao trong khi cơ sở hạ tầng lại chỉ 2 sao, 3 sao” – Đó là quan điểm được Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng nêu ra khi đề cập tới chủ trương bán và nhượng quyền khai thác một số CHK, sân bay cho tư nhân.Theo chủ trương của Bộ GTVT, năm 2015 cùng với việc khẩn trương hoàn thiện phương án cổ phần hóa (CPH) Tổng Công ty ACV ngay trong tháng 4-2015, Bộ GTVT sẽ bán toàn bộ CHK Phú Quốc. Một phần CHK Cam Ranh, Đà Nẵng sẽ được nhượng quyền khai thác có thời hạn cho các nhà đầu tư tư nhân. Cùng với đó, Bộ GTVT sẽ thí điểm bán dứt điểm sảnh E – Nhà ga T1 – CHK Nội Bài (Hãng Hàng không Vietjet đã chính thức đề nghị được nhượng quyền khai thác thương mại toàn bộ nhà ga T1 – CHK Nội Bài trong thời hạn 20 năm).

Cũng theo Bộ trưởng Đinh La Thăng, tiềm năng hút vốn đầu tư vào hàng không rất lớn. Hiện đang có nhiều nhà đầu tư quan tâm, vấn đề là làm thế nào, cần thể chế gì để tiếp tục kêu gọi mạnh mẽ hơn đầu tư cho hàng không. Nguồn vốn từ CPH Tổng Công ty ACV và tiền bán CHK Phú Quốc, nhượng quyền khai thác một số sân bay sẽ được xem xét huy động để xây dựng CHK quốc tế Long Thành ngang tầm thế giới và một CHK khác ở khu vực phía Bắc (đặt tại Sơn La hoặc Lai Châu). Nhà nước chỉ làm những gì gắn với an ninh quốc phòng, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội mà tư nhân không đầu tư. Những gì xã hội hóa được, dứt khoát phải gọi đầu tư.

Tìm phương thức phù hợp

Một số chuyên gia cho rằng, chủ trương bán, nhượng quyền khai thác các CHK, sân bay là phù hợp với xu thế phát triển của thế giới. Xu hướng này đã diễn ra từ cách đây khoảng 20 năm. Đến thời điểm này, nhiều nước có ngành hàng không phát triển đã không còn bỏ toàn bộ tiền ngân sách để đầu tư cho các CHK. Các hạng mục có thể sinh lợi nhuận hầu hết được thực hiện theo hình thức hợp tác công – tư, tư nhân hóa hoặc nhượng quyền khai thác. Cách làm này giúp giảm gánh nặng ngân sách, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ hàng không. Chỉ nói riêng khu vực Châu Á, CHK Cebu (lớn thứ hai Philippines) đã được bán cho một nhà đầu tư Ấn Độ; hay như Tập đoàn Changi Airport (Singapore) đã đầu tư vào hàng loạt CHK lớn ở Trung Quốc… Cách đây chừng 5-6 năm, Tập đoàn Changi Airport cũng đã đề xuất lên Chính phủ Việt Nam dự án đầu tư vào CHK Phú Bài (Huế), tuy nhiên vào thời điểm đó, chủ trương này không được thông qua.

Hiện Việt Nam có 22 CHK, sân bay đều do Nhà nước quản lý thông qua Tổng Công ty ACV. Chủ trương CPH Tổng Công ty ACV và xã hội hóa mạnh mẽ ngành hàng không đang thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư. Các nhà đầu tư đang tìm cơ hội đầu tư vào các dự án CHK quốc tế Long Thành, Cam Ranh, Phú Quốc, Phú Bài, Vân Đồn, Liên Khương… Một điểm quan trọng nữa thu hút các nhà đầu tư là Việt Nam được đánh giá có tốc độ phát triển hàng không trong Top 10 thế giới và sẽ tiếp tục phát triển mạnh hơn do việc mở cửa bầu trời, tự do hóa vận tải hàng không trong ASEAN từ năm 2015. Tuy nhiên, do Việt Nam chưa có tiền lệ nên giải pháp trước mắt là nên nghiên cứu thí điểm bán một CHK, nếu hiệu quả sẽ triển khai tiếp.

Đã có những ý kiến lo ngại là phần lớn các sân bay ở Việt Nam có đặc thù vừa phục vụ dân sự, vừa quân sự, trong khi để tư nhân khai thác sân bay là điều chưa từng có ở Việt Nam và việc định giá thương quyền khai thác CHK cũng còn khá mới mẻ. Về vấn đề này, ông Vũ Phạm Nguyên Tùng – Giám đốc Phát triển của Vietjet Air cho rằng Nhà nước hoàn toàn có thể dùng các công cụ chính sách để vừa bảo đảm phát triển kinh tế vừa giữ vững an ninh quốc phòng. Khâu định giá thương quyền có thể thuê tư vấn nước ngoài. Điều mà nhà đầu tư quan tâm nhất lúc này là có một cơ chế chính sách rõ ràng, cụ thể về hợp tác công tư, nhượng quyền khai thác.

Cũng liên quan đến vấn đề các sân bay vừa hoạt động quân sự và dân sự, đại diện Cục Hàng không Việt Nam cho biết đang chuẩn bị các nội dung báo cáo Bộ GTVT để thống nhất với Bộ Quốc phòng phân loại danh mục các CHK, sân bay có vị trí, vai trò trọng điểm đối với an ninh quốc phòng; phân định trách nhiệm của các bên trong quản lý kết cấu hạ tầng hàng không…