Hàng nghìn container tồn đọng tại các cảng biển trên toàn quốc đang là bài toán khó đối với ngành Hải quan. Container “vô chủ” không chỉ gây khó khăn trong công tác quản lý, mà thậm chí một số còn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Xử lý dứt điểm, mạnh tay số hàng tồn đọng và có biện pháp ngăn chặn rác thải nhập khẩu trà trộn vào Việt Nam sẽ giúp giải quyết tận gốc tình trạng này.
Lỗi do… Bộ Tài chính!
Theo Bộ Tài chính, hiện có hàng nghìn container tồn đọng tại các cảng biển trên toàn quốc, tập trung tại TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng và Bà Rịa – Vũng Tàu. Trong số đó, Cảng Hải Phòng có lượng contaier tồn đọng lớn nhất, với 3.845 container quá hạn làm thủ tục hải quan (hơn 90 ngày) tính đến thời điểm cuối tháng 3-2016.
Tổng cục Hải quan cho biết, hầu hết hàng hóa trong các container tồn đọng tại Hải Phòng là từ tháng 8-2014 trở về trước, quá hạn làm thủ tục từ 90 ngày trở lên, tập trung vào các nhóm hàng hóa phế liệu và thuộc loại hình tạm nhập về để tái xuất đi Trung Quốc. Tại Cảng Chùa Vẽ (Hải Phòng), khoảng 2 năm nay đang phải bất đắc dĩ quản lý một số container bốc mùi xú uế do không có chủ hàng đến mở tờ khai hải quan để làm thủ tục tái xuất.
Trong khi đó phí lưu kho, gồm cả tiền điện chạy hệ thống làm lạnh cho những công hàng này đã lên hàng tỷ đồng. Nhưng, Cảng Chùa Vẽ trên thực tế chỉ là đơn vị giữ hộ hàng nên không có quyền mở kẹp chì để kiểm tra. Đây hầu hết là những container thuộc loại hàng tạm nhập tái xuất (TNTX) và vì nhiều lý do, người đứng tên mua từ chối nhận hàng. Bên cạnh đó, lại thiếu cơ sở pháp lý để xác định chính xác ai là chủ hàng, nên chỉ có thể quy trách nhiệm cho đơn vị vận chuyển là chủ tàu nước ngoài.
Ông Nguyễn Thế Khoa, một nhân viên hoạt động trong lĩnh vực logistic lâu năm phân tích, nguyên nhân các container tồn đọng tại cảng biển chưa được giải quyết là do Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 203/2014 hướng dẫn lại, quy định xử lý hàng hóa tồn đọng thuộc địa bàn hoạt động của Hải quan. Việc hàng hóa tồn đọng tại cảng biển liên quan đến 2 loại.
Nếu hàng hóa trong container có dấu hiệu trốn thuế thì Hải quan chủ trì là đúng, vì cơ quan này có chức năng kiểm soát hàng hóa nhập khẩu. Loại hàng hóa thứ 2 liên quan đến chủ tàu, chủ cảng và các bên giao nhận là quan hệ dân sự bình thường và dẫn đến tình trạng hàng tồn đọng, hàng vô chủ không có người nhận. Trường hợp này lẽ ra phải giao cho doanh nghiệp cảng chủ trì xử lý, nhưng Thông tư 203 lại giao cho Hải quan chủ trì, nên rất khó giải quyết vì ngân sách sẽ phải chi ra một khoản tiền lớn mà chưa biết sẽ bố trí nguồn từ đâu.
Sẽ xử lý dứt điểm
Trên thực tế, những container tồn đọng tại cảng biển phần lớn là phế liệu nhập khẩu như: Lốp ô tô, ắc quy cũ hỏng…, thuộc diện cấm nhập khẩu và núp bóng hàng TNTX để vào nước ta. Nhận xét về vấn đề này, ông Vũ Vinh Phú, nguyên Phó ban Thường trực Ban chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại TP Hà Nội cho biết, giải pháp duy nhất là phải siết lại quy định về TNTX để hạn chế phế thải công nghiệp núp bóng TNTX tràn vào nước ta.
Thực tế cũng cho thấy, TNTX là loại hình hoạt động có nhiều ưu đãi về chính sách thuế nên không ít doanh nghiệp đã lợi dụng để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Liên tục thời gian qua, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) đã phát hiện, bắt giữ những vụ buôn lậu quy mô lớn sử dụng hình thức TNTX. Điều đáng nói, nhiều lô hàng nhập khẩu vào Việt Nam theo diện này là hàng thuộc diện cấm nhập khẩu, như phế thải công nghiệp, thực phẩm đông lạnh có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao… Nếu không có biện pháp quản lý chặt chẽ, những lô hàng này sẽ bị “từ chối nhận hàng” và biến các cảng biển thành kho rác thải công nghiệp.
Theo chỉ đạo của Bộ Tài chính, đến hết tháng 4-2016, nếu không xử lý được các container tồn đọng, cơ quan chức năng sẽ xác lập quyền sở hữu nhà nước để giải quyết dứt điểm. Được biết, đã có 1.272 container hàng tồn đọng được Hải quan Hải Phòng xử lý theo quy định tại Thông tư 203, trong đó có nhiều hàng hóa đã qua sử dụng thuộc diện cấm nhập khẩu, hoặc nhập khẩu có điều kiện. Trong đó, có 28 lô hàng (gồm 34 container và 14 lô hàng lẻ) đã được xác lập quyền sở hữu Nhà nước để bán đấu giá, trực tiếp theo quy định với tổng trị giá hàng hóa gần 24,6 tỷ đồng. 29 lô (gồm 126 container và 2 lô hàng lẻ) đã được làm thủ tục để thực hiện tiêu hủy…
Bên cạnh đó, Cục Hải quan Hải Phòng cũng đề xuất UBND TP Hải Phòng tịch thu 16 lô hàng gồm 22 container quần áo cũ, trị giá 2,4 tỷ đồng. Sau khi thực hiện các biện pháp xử lý hàng tồn đọng và tổ chức thông báo rộng rãi, nhiều doanh nghiệp đã tới cảng làm thủ tục nhận 976 container hàng tồn, qua đó giảm bớt áp lực cho cơ quan Hải quan.
Rõ ràng, việc siết chặt quản lý hàng TNTX và áp dụng các biện pháp mạnh sẽ giúp ngành Hải quan ngăn ngừa những lô hàng vô chủ tại cảng biển, hạn chế rác thải công nghiệp lén lút nhập khẩu vào Việt Nam và gây ra những hệ lụy khôn lường.
Hương Ly
Báo Hà Nội mới
