Sau 1 năm thực hiện AEC, xuất khẩu sang ASEAN sụt giảm

Tới nay, chặng đường Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) đã đi được tròn 01 năm. Theo đánh giá của các chuyên gia, dù kết quả chưa được như kỳ vọng song đây vẫn là là động lực để Việt Nam (VN) tiếp tục đổi mới, tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức trong những năm tới.

Ngày 28.12 tại Hà Nội, Phòng Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) phối hợp với Đại sứ Vương quốc Anh và Bắc Ai Len tổ chức hội thảo “VN và Cộng đồng Kinh tế ASEAN – Nhìn lại một năm thực hiện AEC và ra mắt Cổng thông tin AEC cho VN”.

Ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch VCCI nhận định, năm 2016 đang kết thúc với không ít quan ngại cho tiến trình hội nhập. Trong đó có những lo lắng về một tương lai không rõ ràng của Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định thương mại tự do VN – Liên minh châu Âu (EU) đã không thể được ký kết trong năm 2016 như dự kiến. Trong khi đó, Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) cũng đã đi qua một năm với không nhiều dấu ấn đậm nét. Điều quan trọng là tuy bình lặng nhưng AEC vẫn là động lực để VN tiếp tục đổi mới, thích ứng và đi lên.

Chung nhận định, bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập VCCI cũng cho rằng, năm 2016 là năm đầu tiên sau tuyên bố thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc tuyên truyền cho doanh nghiệp (DN) nhưng kết quả đạt được vẫn chưa được như mong muốn.

Bà Trang cho biết, vì nhiều yếu tố, trong năm qua, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa VN và ASEAN đang giảm sút, tỉ lệ xuất khẩu hàng hóa của VN sang các nước ASEAN cũng giảm so với năm 2015. Về cam kết pháp lý, trong 1 năm qua dù có những cuộc họp cấp cao và có thêm nhiêu tuyên bố cam kết hợp tác nhưng không có thêm văn bản pháp lý nào về về cam kết thực thi. Các nước ASEAN vẫn cùng nhau thực hiện các mục tiêu theo bản lộ trình đặt ra từ thời điểm tuyên bố thành lập năm 2015.

Ông Hoàng Văn Phương – Trưởng phòng ASEAN, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, đà xuất khẩu của VN sang các nước ASEAN đang có xu hướng giảm dần. Trong đó các mặt hàng như xuất khẩu dầu thô, sắt thép… giảm mạnh nhất.

Theo ông Phương, từ năm 2015, xuất khẩu của VN sang các nước ASEAN có biên độ đi ngang và có đà giảm. Theo Tổng cục Hải quan, kết quả này có xu hướng giảm tiếp trong năm 2016. Ở khía cạnh xăng dầu, cụ thể là dầu thô, kim ngạch xuất khẩu dầu thô của VN sang ASEAN liên tục giảm, kéo theo kim ngạch thương mại giảm.

Lý giải nguyên nhân, bà Trang cho rằng, các nước ASEAN mà hiện nay VN đang có lưu lượng thương mại lớn phần lớn nằm trong các nước ASEAN đã có lộ trình loại bỏ thuế hoàn thành từ năm 2010. Từ năm 2015-2016 đối với nhóm nước này gần như chúng ta không có thêm yếu tố gì lợi gì hơn về mặt thuế quan. Mặt khác, phía VN trong năm 2015 và 2016 lại đang có bước giảm thuế theo cam kết của AEC, đây cũng là thời điểm để các nước bạn tận dùng cơ hội. Đây là lí do về mặt cơ học giải thích vì sao xuất khẩu của VN sang ASEAN lại giảm.

Theo Bà Bùi Kim Thùy – Phòng Xuất xứ Hàng hóa – Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), 11 tháng đầu năm 2016  kim ngạch xuất khẩu vào ASEAN đạt 15,7 tỉ USD trong khi năm 2015 là 18,3 tỉ USD. Tỉ lệ tận dụng ưu đãi ATIGA là 31,8%, cao hơn năm 2015 là 24,2%. Tuy nhiên, tỉ lệ này vẫn thấp, cao nhất vẫn là tận dụng ưu đãi trong Hiệp định ASEAN – Hàn Quốc với tỉ lệ khoảng 60% trong năm 2015.

Đánh giá về thực trạng hiểu biết của các DN VN về AEC, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập cho biết, đã có 46,79% DN chủ động tìm hiểu thông tin về AEC. Trong gần 94% DN biết về AEC thì chỉ có 16,4% DN thực sự hiểu rõ về hiệp định thương mại này. Theo bà Trang, trong thời buổi hiện nay, thông tin chính là sức mạnh, khi DN có được thông tin mà mình mong muốn thì DN đã cầm trong tay công cụ cho mình sức mạnh, từ đó chủ động nắm bắt thông tin thị trường, thông tin đối tác, thông tin hàng hóa, từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh.

Cũng trong sự kiện này, VCCI đã cũng giới thiệu tới cộng đồng DN Cổng thông tin AEC tại địa chỉ www.aecvcci.vn. Đây sẽ là nơi cung cấp các hướng dẫn chi tiết, giới thiệu các công cụ tra cứu và các nội dung cần thiết khác để DN có thể tận dụng và hiện thực hóa các cơ hội từ AEC. Đồng thời, giới thiệu đầy đủ và chi tiết các văn kiện pháp lý cơ bản của AEC cũng như cập nhật thông về tình hình thực thi các văn kiện này của VN.